ازدواجهایی که جرم و باطل است
مقصود از موانع نکاح شرایطی است که چنان‌چه در یکی از زن یا مرد وجود داشته باشد، امکان ازدواج آن دو را موقتاً یا به‌طور دایم منتفی می‌سازد حتی اگر کلیه شرایط اساسی صحت عقد نیز موجود باشد.
عقدی که به‌این‌ترتیب منعقد می‌شود، باطل است و لذا اثری از لحظه انعقاد بر آن بار نمی‌شود.
شوهر داشتن (تأهل)
شوهر داشتن زن یکی از موانع نکاح است و ازدواج با زن شوهردار، ضمانت اجرای مدنی و کیفری دارد، اگرچه چند زنی در حقوق ما با شرایطی پذیرفته‌شده است، ولی چند شوهری به‌هیچ‌وجه مجاز نیست.
تعدد شوهر برخلاف نظم عمومی و اخلاق حسنه و موجب اختلاط نسل است و قانون هیچ‌یک از کشورهای متمدن، آن را نپذیرفته است. برابر قانون مدنی که باطل است و به‌علاوه ممکن است موجب حرمت ابدی (همیشگی) ازدواج با زن و مرد دوم گردد. ماده ۱۰۵۰ قانون مدنی دراین‌باره می‌گوید: «هر کس زن شوهردار را با علم به وجود علقه زوجیت و حرمت نکاح برای خود عقد کند، عقد باطل و آن زن مطلقاً بر آن شخص حرام ابد می‌شود».
بنابراین اگر کسی زن شوهرداری را با علم به وجود رابطه زوجیت و حرمت نکاح برای خود عقد کند، این ازدواج هم باطل و هم موجب حرمت ابدی است؛ یعنی دیگر هیچ‌گاه، حتی پس از انحلال نکاح، آن مرد نمی‌تواند با این زن ازدواج کند. پس ازدواج با زن شوهردار جرم است و اگر منجر به مواقعه نگردد، طرفین این عقد باطل به شش ماه تا ۲ سال حبس یا جزای نقدی از سه تا دوازده میلیون ریال محکوم خواهند شد.
داشتن چهار زن دایمی
در حقوق اسلامی تعدد زوجات به چهار زن دایمی محدودشده و استیفای عدد از موانع نکاح به شمار آمده است.
استیفا در لغت به معنی کامل گرفتن است و استیفای عدد در اصطلاح فقهی آن است که مرد چهار زن دایم داشته باشد؛ در این صورت نمی‌تواند زن پنجمی به عقد دایمی بگیرد.
همان‌طور که شوهر داشتن مانعی برای ازدواج زن به شمار می‌رود، استیفای عدد مانعی برای ازدواج دایم مرد و موجب بطلان نکاح مجدد است. این منع در قانون مدنی صریحاً ذکر نشده است، لیکن با توجه به حقوق اسلامی و طبق عرف و عادت مسلم که مبتنی بر آن است، در محدود بودن تعدد زوجات دایم به چهار زن نمی‌توان شک کرد.
تعدد زوجات در کشورهای غربی ممنوع و برخلاف نظم عمومی و اخلاق حسنه است ولی در حقوق ایران و اکثر کشورهای اسلامی، به پیروی از فقه اسلامی، درصورتی‌که از حد مقرر تجاوز نکند، پذیرفته‌شده است. البته قانون‌گذار جدید آن را بیش‌ازپیش محدود کرده است.
دین
از موانع دیگر نکاح، اختلاف در دین است، ازدواج زن مسلمان با مرد غیرمسلمان مجاز نیست. در مورد ازدواج مرد مسلمان با زن غیرمسلمان، قانون مدنی ساکت است ولی مشهور فقها ازدواج دایم با زن غیرمسلمان را برای مرد مجاز نمی‌دانند.
ازدواج
ازدواج مردان ایرانی با زنان خارجی نیز نیازمند ارائه مدارکی به وزارت کشور می‌باشد تا اجازه ثبت رسمی نکاح آنها را صادر نماید. این آیین‌نامه تنها به‌منظور احراز هویت جهت مسایل امنیتی و اطلاعاتی در خصوص ازدواج با اتباع خارجی پیش‌بینی‌شده است این زنان پس از ازدواج به تابعیت ایرانی در می‌آیند و برای فر زندان و اقامت ایشان در ایران مانعی وجود ندارد.
قرابت در حدود معین
خویشانی که نکاح با آنها به علت قرابت ممنوع است محارم نامیده می‌شوند. قرابت در حدود معین نه‌فقط در حقوق ایران بلکه در حقوق همه کشورهای متمدن از موانع نکاح به شمار می‌آید.
ازدواج با خویشان نزدیک ازنظر فیزیولوژی زیان‌بخش است و ازنظر اخلاقی ازدواج با خویشان نزدیک منفور و محکوم است.
محارم بر سه دسته‌اند: محارم نسبی، محارم سببی و محارم رضاعی
محارم نسبی: ماده ۱۰۴۵ قانون مدنی دراین‌باره می‌گوید:
نکاح با اقارب نسبی ذیل ممنوع است:
۱- نکاح با پدر و اجداد و مادر و جدات هرقدر که بالا برود.
۲- نکاح با اولاد هرقدر که پایین بیاید.
۳- نکاح با بردار و خواهر و اولاد آنها تا هرقدر که پایین برود.
۴- نکاح عمو و عمه و خاله و دایی خود و عمو و عمه و خاله و دایی پدر و مادر و اجداد و جدات.
محارم سببی: بر اساس قانون مدنی، نکاح بین خویشان سببی ذیل ممنوع است:
۱- بین مرد و مادر و جدات زن حتی بعد از انحلال ازدواج
۲- بین مرد و زنی که سابقاً زن‌پدر و یا زن یکی از اجداد یا زن پسر یا زن یکی از احفا (فرزندزادگان) او بوده است.
۳- بین مرد و اناث از اولاد زن، از هر درجه که باشند مشروط بر این‌که بین زن و شوهر نزدیکی واقع‌شده باشد.
۴- بین مرد و خواهرزن، مگر بعد از انحلال ازدواج با آن زن. قانون مدنی دراین‌باره می‌گوید: «جمع بین دو خواهر ممنوع است، اگرچه به عقد منقطع باشد».
۵- بین مرد و دختر برادرزن یا دخترخواهر زن، مگر با اجازه زن.
محارم رضاعی: اگر کودکی، شیر غیر مادر خود را با شرایط خاصی بنوشد، به آن زن (دایه) و بستگان او محرم می‌شوند که به آن محرم رضاعی یا شیری گفته می‌شود.
شرایط شیرخوارگی محرمیت
۱- شیر دایه، محصول ازدواج شرعی و حلال باشد؛ بنابراین اگر زنی بدون زایمان کودک را شیر بدهد و یا از راه غیرشرعی زایمان کند، به کودک محرم نمی‌شود.
۲- کودک، شیر را به‌طور مستقیم بنوشد. اگر شیر را در دهانش بدوشند یا در ظرفی بدوشند و به او بدهند، محرم نمی‌شود.
۳- دایه هنگام شیر دادن، زنده باشد؛ بنابراین اگر کودک، همه یا برخی از نصاب شیرخوارگی را از زن مرده تغذیه کند؛ سبب محرمیت نمی‌شود.
۴- سن شیرخوار از ۲۴ ماه قمری، تجاوز نکرده باشد.
عده زن
در عده بودن زن یکی از موانع نکاح بشمار می‌آید. در توجیه عده دلایلی آورده‌اند من‌جمله این‌که جلوگیری از اختلاط نسل اقتضا دارد که زن تا مدتی پس از انحلال نکاح نتواند ازدواج کند. دیگر آن‌که رابطه زناشویی هرقدر هم که ملال‌آور و ناپایدار باشد، محترم است و احترام آن ضرورت دارد که زن نتواند بلافاصله پس از انحلال نکاح از نو ازدواج نماید.
علاوه بر این عده طلاق گاهی مهلتی برای تفکر و بازگشت به زندگی خانوادگی است. در این مدت زن و شوهر می‌توانند درباره کانون خانوادگی و سرنوشت خود فرزندانشان نیک بی اندیشند و قانون‌گذار این اختیار را به شوهر داده است که در صورت پشیمانی از گسستن رابطه زناشویی، با رجوع خود اثر طلاق را از میان برده، زندگی مشترک را بدون اشکال از سر گیرد. عده دارای اقسام مختلفی است: عده وفات، عده طلاق، عده فسخ نکاح، عده نزدیکی به شبهه و عده بذل یا انقضای مدت در نکاح منقطع. عده فسخ نکاح دایم مانند عده طلاق و عده فسخ نکاح منقطع مانند عده بذل یا انقضای مدت در این نکاح است و عده نزدیکی به شبهه هم مانند عده طلاق است (ماده ۱۱۵۷). آن‌چه بیش‌تر از اقسام دیگر اهمیت دارد عده وفات و عده طلاق است.
منبع:دنیای حقوق